Investeren in de toekomst van Groningen

"Geld groeit niet aan een boom in het stadhuis"

Groningen moet flink investeren om aantrekkelijk en leefbaar te blijven. De gemeente wil huizen bouwen voor het groeiend aantal inwoners en wil dat overstappen op duurzame energie voor iedereen bereikbaar is. Ook zijn veel gebouwen aan vervanging toe en moeten energiezuinig worden, zoals bijvoorbeeld onze scholen, sportcentrum Kardinge en de Oosterpoort. 

Hoe doen we dat als we te weinig geld van het Rijk krijgen om onze taken goed uit te voeren en vanaf 2026 ook nog eens veel minder? “Door verder vooruit te kijken en projecten te prioriteren, te combineren en te faseren”, zegt wethouder van financiën Mirjam Wijnja.

Vanuit haar werkkamer kan Mirjam Wijnja de vernieuwde Grote Markt goed overzien. De stadsbussen hebben plaatsgemaakt voor waterpartijen met spelende kinderen en mensen die schaduw zoeken onder de nieuw geplante bomen. De Grote Markt is klaar voor de toekomst, andere projecten moeten nog van start. Vanwege het financiële perspectief moet de gemeente slimme en weloverwogen keuzes maken, legt Wijnja uit.

Wat is de uitdaging waar Groningen voor staat?

“We moeten huizen bouwen, we hebben de energietransitie en moeten investeren in ons maatschappelijk vastgoed. Dat gaat over culturele instellingen, onze gemeentelijke gebouwen, schoolgebouwen, allemaal dingen die we moeten doen. Hoe match je dat dan aan elkaar?”

“Tegelijkertijd moeten we een sluitende meerjarenbegroting maken. Wat je uitgeeft moet gelijk zijn aan wat er binnenkomt. Van rijksoverheid krijgen gemeenten veel minder geld, 3 miljard euro structureel. Voor onze gemeente gaat het om ongeveer over 44 miljoen vanaf 2026. Dat bedrag loopt daarna hard op.”

Hoe gaan jullie dat oplossen?

“We kijken 10 of 15 jaar vooruit. Dan weten we beter wat ons te doen staat en gaan we terug redeneren. Wat zijn de grote projecten? Kunnen we dat slimmer doen? We zijn vorig jaar begonnen met het maken van een lijst:  de Strategische Investeringsagenda met alle grote projecten van de komende jaren die we in samenhang gaan bekijken. Wat ligt er allemaal? Wat zijn daar de consequenties van, wat zijn de voors en de tegens? Hoe hebben keuzes invloed op elkaar?  Zo kun je een beter gesprek met de gemeenteraad voeren.”

Ons maatschappelijk vastgoed is allemaal oud en aan vervanging toe. Dat weten we toch al heel lang?

“Ja, dat is zo.”

Waarom is het tot nu toe zo gegaan?

“Het is heel verleidelijk om de begroting te regelen voor vier jaar. En de rest gewoon over die datum heen te schuiven. Voor een deel is er ook wel gereserveerd. Maar op een geven moment kun je niets meer vooruitschuiven. Een van de dingen die dit college heeft gezegd is dat we goed inzicht willen in wat eraan zit te komen. Dat we ook weten voor welke keuzes de colleges na ons staan.”

“Daarom hebben we vorig jaar ook een voorstel gedaan om te sparen. Daar heeft de gemeenteraad mee ingestemd. Dat voorstel gaan we dit jaar waarschijnlijk weer doen. En ik hoop dat ze er weer mee instemmen.”

De publieke discussie gaat nu over wel of geen ijsbaan in Kardinge. En de locatie van het nieuwe muziekcentrum. Hoe kijk jij daarnaar?

“Wij zijn een centrumgemeente. Voor een aantal voorzieningen, functies en taken krijgen we geld van het Rijk. Maar niet voor alles. Ik denk dat het een beetje zo gegroeid is dat wij als gemeente Groningen een aantal dingen gewoon financieren. Dat geld groeit niet aan een boom die hier in het stadhuis staat. Het wordt betaald door onze inwoners. Dus als je hier dan opnieuw in gaat investeren, vind ik dat het moment om het gesprek te voeren met de gemeenteraad en de regio.”

“Dit gaat onder andere om gebiedsontwikkeling, cultuur- en sportvoorzieningen, energietransitie en vervanging & verduurzaming. Deze projecten zijn essentieel voor het op peil houden van het voorzieningenniveau in stad en regio. Dus als wij zeggen ‘we vinden die voorziening zo belangrijk voor onze gemeente en de regio dat wij als Groningers bereid zijn om dat allemaal te betalen, ook de exploitatie’, dat we daar dan met open ogen voor moeten kiezen. De Strategische Investeringsagenda helpt ons daarbij.”

“Ik begrijp wel dat raadsleden zeggen ‘ja maar, dit moet per se en dat moet per se’. Ik denk dan, dat je moet ook weten waar dat ten koste van gaat’. Je zou ook minder kunnen doen, of andere projecten later doen. Of je kunt zeggen: ‘we gaan overal geld vragen voor parkeren of we gooien de OZB omhoog’. Je kunt heel veel varianten bedenken, maar je moet het er wel met elkaar over hebben. Tot waar vinden we het nog acceptabel voor onze inwoners? Wij zeggen als college over de ijsbaan in Kardinge: dat kunnen wij gewoon niet alleen aan, daar hebben we anderen bij nodig.”

Jullie zeggen dit jaar geen grote investeringsbesluiten meer te nemen?

“We willen wel voorstellen om geld te reserveren. Alleen anders dan in het verleden. Stel je maakt voor het muziekcentrum een investeringsvoorstel en we besluiten daarvoor een bedrag te reserveren op de begroting. Voorheen was dat geld dan gekoppeld aan het muziekcentrum. We stellen de raad voor geld ter reserveren voor investeringen omdat we niet weten wat ‘Den Haag’ gaat doen. Dan heb je de financiële ruimte wel gecreëerd, maar heb je nog de tijd om precies te bedenken welk deel van het geld je daaraan uit gaat geven.”

Hebben jullie die tijd nodig?

“Ja, want er wordt nu best nog veel uitgezocht. We zitten continue in het spanningsveld tussen ‘je moet knopen doorhakken’ en ‘je moet wel de goede dingen doen’. Want we willen ook niet ergens overhaast overheen stappen en dat je dan al een besluit hebt genomen. Want het zijn besluiten die enorme effecten hebben. Dus als er dingen zijn die we echt nog moeten weten, dan moet dat gewoon eerst gebeuren.”

Je bent best afhankelijk van Den Haag. Kun je een gemeente dan wel goed besturen?

“Ik wil wel benadrukken, dat als we het geld waar we recht op hebben ook daadwerkelijk krijgen, onze financiën nu niet onder druk zouden staan. Maar wat je, ondanks dat, als gemeente wel moet doen is ervoor zorgen dat je heel goed weet wat je te doen hebt. Daarvoor moet je alle puzzelstukjes op tafel hebben. Je moet weten voor welke dingen je afhankelijk bent van externe partijen zoals de Rijksoverheid. Maar er zijn ook een heleboel dingen waar we zelf over gaan.” 

Het is wel leuk om in zo'n tijd wethouder van financiën te zijn?

Jazeker!

Waarom is dat leuk?

“Kijk, het is heel leuk om uit te vinden aan welke knoppen je kunt draaien. Als je dat op een slimme manier doet, kunnen we zoveel mogelijk maatschappelijke problemen oplossen. Want daarvoor zijn we op aarde, om maatschappelijke problemen op te lossen. En financiën zijn één van de middelen om dat te bereiken. Er is best wel veel ruimte om daar keuzes in te maken. Dat vind ik heel erg leuk.”

Geachte lezer,

Als gemeente zijn wij sinds 2019 bezig met de planvorming voor de toekomst van sport- en recreatiegebied Kardinge. De aanleiding hiervoor is dat het sportcentrum na 31 jaar dringend aan vervanging toe is. Het zwembad is gedateerd en net als de ijsvoorzieningen technisch afgeschreven. Daarnaast liggen er bij vernieuwing van het sportcentrum kansen om ook het recreatiegebied Kardinge aantrekkelijker te maken door de verschillende voorzieningen beter met elkaar te verbinden om beter in te kunnen spelen op (toekomstige) maatschappelijke uitdagingen. Jaarlijks worden de voorzieningen in het gebied Kardinge rond de 1 miljoen keer bezocht, van recreant tot forens en van sporter tot natuurliefhebber. Daarmee vervult het gebied een belangrijke rol voor Ommeland en Stad. Als gemeente willen wij het gebied transformeren tot een omgeving waar sport, recreatie, natuur, onderwijs, zorg, wonen en werken allemaal samenkomen. Dit gebied noemen wij de Vitaliteitscampus Kardinge. 

Wij zien een vernieuwd sportcentrum Kardinge als essentieel onderdeel van een volwaardige Vitaliteitscampus. Een campus met een belangrijke functie voor Ommeland en Stad. Voor de MBO-studenten, de breedtesporters en recreanten uit de hele provincie die gebruik gaan maken van de voorzieningen op Kardinge. IJsvoorzieningen zijn een onlosmakelijk onderdeel van het grote en veelzijdige aanbod van Kardinge. De Vitaliteitscampus draagt daarmee substantieel bij aan de opgaven van de toekomst: de bewegingsarmoede onder jongeren, het gezond ouder worden, de veranderende arbeidsmarkt en het meewerken aan een energiezuinige toekomst.

Hoewel wij als college de voorkeur hebben voor het realiseren van nieuwe zwem- en ijsvoorzieningen, is het in onze ogen billijk om voor het realiseren van de ijsvoorzieningen ook een bijdrage aan de Provincie Groningen te vragen. Wij kunnen als gemeente niet alleen staan in het realiseren van voorzieningen die ook ten gunste komen aan de brede welvaart en het tegengaan van bewegingsarmoede in de hele provincie Groningen. 

In het vervolg van deze brief geven wij verdere onderbouwing van ons verzoek.

Vitaliteitscampus Kardinge

Sporten, bewegen en recreatie zijn sterk verbonden met ontwikkelingen in de samenleving ten aanzien van (fysieke, sociale en mentale) gezondheid, gezond ouder worden en preventie. Vitaliteit is daarin de verbindende factor en spil in de samenleving. Een omgeving die bijdraagt aan een vitale samenleving kan ook breder bijdragen. Bijvoorbeeld aan de economie, de werkgelegenheid, de veiligheid en de kwaliteit van de leefomgeving. Door de toekomst van het sportcentrum en het recreatiegebied in dit bredere perspectief te plaatsen, zien wij kansen om met Kardinge een substantiële bijdrage te leveren aan een vitale provincie, waarin iedereen meedoet. MBO-studenten, recreanten en sporters uit de hele provincie Groningen profiteren van de Vitaliteitscampus met een vernieuwd sportcentrum.

Hiervoor heeft de gemeente in 2021 samen met de betrokken partners een bidbook opgesteld waarin onze gezamenlijke ambities voor het gebied zijn geformuleerd (zie bijlage 1). Het bidbook is in september 2021 vastgesteld door het college van B&W.

De Vitaliteitscampus is onderdeel van het Masterplan Campussen. De gemeente kiest met onze onderwijspartners, het bedrijfsleven en andere maatschappelijke organisaties voor een ontwikkeling van het gebied waar plaats is voor sport, recreatie, onderwijs, zorg en gezondheid, wonen, werken en natuur gekoppeld aan een mobiliteitshub, inclusief P+R, voor het versterken van duurzaam vervoer.

De meerwaarde van ijs- & zwemvoorzieningen 

Onderdeel van de planvorming voor de Vitaliteitscampus zijn nieuwe zwem- en ijsvoorzieningen. Bij de beoogde nieuwbouw van het zwembad zijn wij voornemens de capaciteit uit te breiden. Op dit moment ervaren wij een tekort aan overdekt zwemwater voor zowel recreatief als schoolzwemmen, zwemles en wedstrijdzwemmen. Anders dan bij de ijsvoorzieningen, komen de bezoekers van het zwembad voornamelijk uit de gemeente Groningen.

Het uitgangspunt voor de nieuwe ijsvoorzieningen is een overdekte schaatshal (400m-baan en 30x60 ijsvloer op middenterrein) en een aparte ijshal (30x60 ijsvloer voor onder meer ijshockey). We bieden daarmee meer comfort voor de schaatsers, het aantal bezoekers wordt significant groter en hebben hiermee goede sturing op energiestromen in combinatie met de nieuwe zwemvoorzieningen. Daarnaast is er veel ruimtelijke en technische synergie met de andere voorzieningen van het sportcentrum, de mobiliteitshub en het gebied.

Momenteel heeft de ijsbaan op Kardinge circa 135.000 bezoekers, waarvan circa 50.000 unieke bezoekers. Uit recentelijk onderzoek (zie bijlage 2) blijkt dat het totale bezoekerspotentieel voor het ijs in 2027 en in 2042 op circa 200.000 bezoeken per jaar ligt, waarvan meer dan 160.000 bezoeken specifiek voor de 400-meterbaan; de overige bezoeken zijn aan de 30x60 ijsbanen. Daarbij is bijna 40% van het totaal aantal bezoekers afkomstig uit de regio. Overigens merken wij deze betrokkenheid van de bezoekers uit de regio ook tijdens de inspraak- en participatiemomenten. Er zijn dan veel vertegenwoordigers van ijsverenigingen uit het Ommeland aanwezig.

Idealiter worden de zwem- en ijsvoorzieningen gezamenlijk nieuw gerealiseerd, waarbij er tussen de ijsvoorzieningen en het zwembad sprake is van warmte-uitwisseling en synergie in ruimtelijk programma en technische installaties.

Om van Kardinge de Vitaliteitscampus te maken is er meer ruimte en verbinding nodig voor sport, onderwijs, recreatie, bedrijvigheid en wonen. De vernieuwing van Sportcentrum Kardinge als regionale voorziening kunnen we daarbij gebruiken als vliegwiel en aanjager voor verdere ontwikkeling van het omliggende recreatiegebied.

Externe financiering regionale ijsvoorzieningen

Wij zien een vernieuwd sportcentrum Kardinge als essentieel onderdeel van een volwaardige Vitaliteitscampus. Een campus met een belangrijke functie voor Ommeland en Stad. Voor de MBO-studenten, de breedtesporters en recreanten uit de hele provincie die gebruik gaan maken van de voorzieningen op Kardinge. IJsvoorzieningen zijn onderdeel van het grote en veelzijdige aanbod van Kardinge. De Vitaliteitscampus draagt daarmee substantieel bij aan de opgaven van de toekomst: de bewegingsarmoede onder jongeren, het gezond ouder worden, de veranderende arbeidsmarkt en het meewerken aan een energiezuinige toekomst.

Hoewel de Vitaliteitscampus en het sportcentrum een belangrijke functie voor het Ommeland vervullen, is de situatie tot nu toe dat alleen de gemeente Groningen voor de kosten voor nieuwbouw van het sportcentrum staat. De financiële uitwerking van de kosten van het vernieuwde sportcentrum maken onderdeel uit van de Strategische Investeringsagenda (SIA). Aangezien de ijsbaan de grootste regiofunctie heeft, en de herkomst van bezoekers dit ook laat zien (40% uit de regio), vinden wij het redelijk om ook de provincie Groningen te vragen om een financiële bijdrage te leveren aan nieuwbouw van de ijsvoorzieningen. 

Daarnaast zien wij in het land vergelijkbare situaties waarbij de provincie een bijdrage heeft geleverd aan de realisatie van ijsvoorzieningen. 

• Voor de Elfstedenhal in Leeuwarden heeft de provincie Friesland € 10 miljoen bijgedragen, hetgeen neerkomt op 40% van de kosten. De Elfstedenhal is geopend vanaf het schaatsseizoen 2015-2016. 
• De provincie Overijssel heeft in 2008 € 3,6 miljoen (26% van de kosten) meebetaald aan de nieuwbouw van ijsbaan Twente in Enschede.
• De provincie Noord-Holland heeft in 2006 een bijdrage geleverd aan bekostiging van de overkapping van de kunstijsbaan Kennemerland in Haarlem in 2006 (€ 3.3 miljoen, 41% van de kosten)
• Ook heeft de provincie Noord-Holland een bijdrage geleverd aan de realisatie van de nieuwe ijsbaan De Westfries in Hoorn in 2006 (€ 4 miljoen – 33% van de kosten) 

Ons streven is om in het voorjaar van 2025 helderheid te hebben in mogelijke externe financiering zodat daarmee keuzes gemaakt kunnen worden voor verdere uitwerking van het vernieuwde sportcentrum.

Ten slotte

Het moge duidelijk zijn dat wij ons uitspreken voor nieuwbouw van de beoogde ijsvoorzieningen op Kardinge, onder de voorwaarde dat er door de provincie Groningen ook een financiële bijdrage wordt geleverd. Wij gaan met de provincie in gesprek en zullen hen dit verzoek doen. 

Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.