Bomenbeleid

De gemeente Groningen heeft ongeveer 140.000 bomen in eigen beheer. De gemeente is als eigenaar van deze bomen via de zogenaamde zorgplicht wettelijk verplicht de bomen goed te verzorgen en de kans op schade te minimaliseren. 

We onderhouden daarom onze bomen goed en controleren ze regelmatig op gezondheid, stabiliteit en veiligheid. De controles vinden naar gelang de leeftijd en het te verwachten risico iedere 4 jaar plaats. Dit gebeurt door boomdeskundigen die advies geven over de te nemen maatregelen zoals snoeien.

Het snoeien van bomen is erop gericht om de kroonvorm van een boom (het bovenste gedeelte met takken en bladeren dat wordt gedragen door de stam) te behouden en om onveilige situaties en schade te voorkomen.

Bij jonge bomen is het nodig om de zijtakken te verwijderen omdat een tak niet mee de hoogte in groeit. Een jonge boom waar op één meter hoogte een zijtak is ontstaan, zal na verschillende jaren nog steeds die tak hebben op 1 meter hoogte. Om een goed ontwikkelde boom te krijgen met een takvrije stam is het dus nodig om takken te snoeien. 

Tot hoe ver de takken op de stam moeten worden weggehaald is afhankelijk van het verkeer dat eronderdoor rijdt. De gewenste hoogte van een takvrije stam is voor autowegen minimaal 4,6 meter, voor overige wegen/straten 4,2 meter en voor voet- en fietspaden 2,5 meter.

Op het moment dat een boom een bepaalde stamhoogte heeft, valt een boom onder onderhoudssnoei. We snoeien voornamelijk om schade te voorkomen. Bomen worden tussen de 1 keer per jaar en 1 keer per 4 jaar gesnoeid. Dat is afhankelijk van hoeveel gevaar een boom oplevert en zijn leeftijd. Ruim de helft van alle bomen inspecteren en snoeien we 1 keer in de 4 jaar.

De boomverzorgers zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de onderhoudswerkzaamheden. Een deel van de snoeiwerkzaamheden wordt uitbesteed aan een aannemer. Alle boomverzorgers zijn ETW (European Tree Worker) gecertificeerd en werken volgens de ‘richtlijnen werken in de boomverzorging’. We snoeien alleen als het nodig is. Dit wordt ter plekke door de boomverzorgers beoordeeld.

Als blijkt dat een boom niet meer voldoet aan de veiligheidseisen, is alleen snoeien niet genoeg. Dan moeten wij overgaan tot kappen en vragen we een kapvergunning aan. Iedere kapaanvraag wordt zorgvuldig getoetst aan de zogeheten Beleidsregels APVG vellen van een houtopstand  (APVG staat voor Algemene Plaatselijke Verordening Groningen). 

Wanneer een boom een acuut gevaar vormt voor zijn omgeving, hoeven we geen vergunning aan te vragen. Wij mogen de boom dan direct kappen of fors snoeien. Dit heet noodkap.

Voordat een boom wordt gekapt, onderzoekt de gemeente volgens de Wet Natuurbescherming of de kap gevolgen heeft voor beschermde planten of (verblijfplaatsen van) dieren. Als het nodig is geven we opdracht voor een vervolgonderzoek en vragen we een ontheffing aan. 

Bij een ontheffing kan het nodig zijn om maatregelen te nemen om schade aan soorten zoveel mogelijk te voorkomen, te verzachten en te compenseren. Een voorbeeld is het laten staan van de stam in plaats van de boom volledig te kappen.

Ook de gemeente vindt het jammer als er een grote boom vervangen moet worden, maar op een bepaald moment heeft de gemeente geen keus. Het is begrijpelijk dat het verwijderen van bomen emoties oplevert. De medewerkers van de bomenploeg zijn bomenliefhebbers en willen niets liever dan zoveel mogelijk gezonde bomen in de gemeente.

Omdat de gemeente bomen belangrijk vindt, planten we bomen. Hierbij is de inzet een duurzaam bomenbestand. De gemeente zet in op diversiteit, dus meerdere soorten bomen in één rij. Een ander aspect is een kwalitatief hoogwaardige groeiplaats. 

Hierbij wordt de bestaande grond opgewaardeerd en krijgen bomen een zo groot mogelijk ondergrondse groeiplaats. Dit zijn bijvoorbeeld kratjes waarin bomen vrij kunnen wortelen. Hier wordt een natuurlijke groeiplaats nagebootst in de verharding.

De bomen die de gemeente koopt voldoen aan de hoogste eisen. Met de grootste zorg en vakmanschap worden de bomen geplant. Maar daar blijft het natuurlijk niet bij. De eerste prioriteit is dat de bomen aanslaan en gaan wortelen. De bomen hebben veel water nodig om te kunnen overleven. 

Voor de gemeente is het zaak dat de bomen zo snel mogelijk een goed wortelstelsel krijgen om zelfstandig water te kunnen opnemen en dat ze stabiliteit krijgen en zonder ondersteunende palen verder kunnen groeien.

Door gebrek aan ruimte hebben bomen in de bebouwde omgeving soms te kampen met zuurstoftekort, droogte en wortelbeschadiging. Hierdoor is het voor een boom niet gemakkelijk om te groeien en kan de gezondheid van de boom afnemen. Vooral bomen in verharding (stenen en asfalt) kunnen het moeilijk hebben wanneer ondergronds niet voldoende ruimte is. Ook kan een boom een slechte gezondheid hebben na aantasting door ziekten en plagen of vanwege ouderdom.

Als de boom geen gevaar vormt voor zijn omgeving, laten we deze zo lang mogelijk staan. Vormt de boom wel een gevaar en staat de boom op een locatie met een 'hoog tot matig risicoprofiel’, dan moeten we de boom kappen. Dit zijn bijvoorbeeld essen die langs een straat, fietspad of bij een winkelcentrum staan. Hoe drukker de locatie, hoe hoger het risico dat de boom schade of letsel kan veroorzaken. In sommige gevallen kan een boom langer blijven staan als deze bijvoorbeeld wordt gesnoeid.

Ook dode bomen kunnen gevaarlijk zijn. Daarom halen we dode bomen op drukke plekken weg. Op locaties met weinig risico op het ontstaan van schade of letsel laten we meestal de stam staan (spechtboom). Dode bomen zijn namelijk van waarde voor de natuur.

Oude populieren

Populieren zijn snelgroeiende bomen. Deze zijn in de jaren zeventig en tachtig aangeplant om woonwijken snel groen te maken. Het idee was om ze enkele jaren na aanplant te vervangen door langzamer groeiende, 'duurzamere' boomsoorten. Een populier is een boomsoort die erg groot wordt en na 50-70 jaar snel af begint te takelen.

In Groningen staan circa 7.000 populieren. Dit zijn vaak grote, markante, soms zelfs monumentale bomen. De gezondheid hiervan neemt snel af. Ze hebben vaak dood hout, doorhangende takken en aantastingen door zwammen en schimmels. We inspecteren en snoeien deze populieren regelmatig. Maar daarmee voorkomen we spontane takbreuk niet. Steeds meer bomen zijn zo aangetast dat ze onveilig worden. We moeten ze dan kappen en vervangen door andere bomen.

Soms tillen boomwortels een trottoir of wegdek op. Hierdoor kunnen voor de weggebruiker gevaarlijke situaties ontstaan. De gemeente moet als beheerder van de weg zorgen voor de veiligheid van de gebruiker van de weg. We doen dit door:

• Versmalling stoep/rijweg. We kijken of we de omgeving van de boom kunnen veranderen, door bijvoorbeeld de stoep of de weg te versmallen en te beplanten. Zo ontstaat meer groene ruimte rondom de boom.
• Repareren stoep/rijweg. Om het gevaar weg te nemen, verwijderen we regelmatig een deel van de kleinere boomwortels en hogen wij de stoep of weg op. Het steeds opnieuw verwijderen van boomwortels kan uiteindelijk een negatief effect hebben op de stabiliteit en gezondheid van de boom. Na verloop van tijd komt het probleem weer terug en moeten we de weg of stoep opnieuw repareren.
• Kappen boom. Op een bepaald moment is het maximum aan herstel bereikt en is het kappen van de boom de enige oplossing.

Soms moeten bomen plaatsmaken voor de aanleg van een nieuwe weg of vervanging van de riolering. Dit proberen we echter zo veel mogelijk te voorkomen. Als het kan, voeren we de werkzaamheden zo uit, dat de bomen kunnen blijven staan.

De gemeente stuurt niet alle inwoners persoonlijk een bericht als er een boom in hun straat wordt gekapt. Wel wordt de kapaanvraag en vergunning gepubliceerd via Bekendmakingen.

Op het kapprogramma staan alleen incidentele bomen, verspreid over de gemeente. De bomen maken geen deel uit van groot onderhoud-projecten.

Bij groot onderhoud-projecten moeten soms meerdere bomen in een straat worden gekapt. Bewoners krijgen dan een brief, of worden via een bewonersbijeenkomst geïnformeerd over de plannen.

Dit zijn kapaanvragen als gevolg van onderhoud waarbij de inrichting van de openbare ruimte in principe niet verandert. Het kan gaan om kap vanwege boomziektes, bomen die dood zijn of een slechte conditie hebben of kap om redenen van veiligheid. In de meeste gevallen kunnen de bomen 1 op 1 op dezelfde plek worden vervangen. Maar als herplant op locatie niet mogelijk is, moet worden gecompenseerd volgens de volgorde:

1. Herplant dichtbij locatie
2. Herplant elders
3. Financiële compensatie

Herplant moet voldoen aan eisen met betrekking tot soort, plantmaat en termijn. De bomenstructuurvisie ‘Sterke Stammen’ (pdf 21,3 MB) geeft kaders voor de aanplant van nieuwe bomen en vormt hierbij het uitgangspunt. 

Als blijkt dat fysieke herplant niet mogelijk is, kan worden overgegaan tot financiële compensatie. Dan worden de inkomsten geoormerkt voor de aanplant van bomen en groen elders in onze gemeente. Daarbij streven we naar meer variatie in boomsoorten. Meer diversiteit maakt het bomenbestand minder kwetsbaar voor boomziekten en insectenplagen.

In de komende jaren worden woningbouw en nieuwe infrastructuur aangelegd. Dit kan ten koste gaat van (gezonde) bomen en groen. Maar dat is lang niet altijd zo. In veel projecten hoeft niet gekapt te worden en wordt juist extra groen toegevoegd. 

Als groen wél moet verdwijnen dan moet dit gecompenseerd worden door fysieke herplant (naar kroonvolume) of door storting van een financiële compensatie in het groencompensatiefonds. Door een herplantverplichting naar kroonvolume op te leggen, blijft bij ruimtelijke ontwikkelingen de totale hoeveelheid groen gelijk en neemt dit in de meeste gevallen zelfs toe. 

Uitgangspunt is dat een gekapte boom wordt vervangen door een boom met een gelijkwaardig volume aan bladgroen. Een boom kan ook worden vervangen door meerdere bomen als die samen gelijkwaardig zijn aan de gekapte boom.

Bomen krijgen bladeren en verliezen bladeren. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld vruchten en zaden. Dat hoort bij bomen en kan de gemeente niet veranderen. De gemeente veegt de openbare ruimte volgens de afspraken over beheer en onderhoud die zijn gemaakt. De gemeente ruimt geen bladeren op eigen terrein op. Dat is voor bewoners zelf.

De gemeente vervangt geen bomen omdat er geen of minder zon op particuliere zonnepanelen komt. Bomen zijn de gemeente veel waard. De gemeente streeft ook naar duurzame energie, maar is daarbij niet alleen afhankelijk van zonne-energie. Er zijn ook andere duurzame energiebronnen mogelijk. Daarom zal de gemeente geen bomen kappen voor zonnepanelen.

Kappen is niet nodig. Het is juist heel goed dat bomen bewegen. Als ze niet zouden bewegen, vormen ze een gevaar en zouden ze kunnen omwaaien.

Bomen op eigen terrein zijn voor de eigenaar van dat terrein. Dat geldt ook voor (illegaal) in gebruik genomen grond. De gemeente vraagt de eigenaar goed voor de boom te zorgen. Wilt u een boom op eigen terrein kappen? In veel gevallen hebt u dan een kapvergunning nodig,

Staat de boom op eigen terrein, dan kunt u de eigenaar verzoeken om in alle redelijkheid de overhangende takken van de boom te verwijderen. In het boekje Bomen met je buren van de Bomenstichting kunt u hier meer over lezen. In het boekje staat ook wat u zelf kunt doen als de buurman het gesprek niet wil aangaan.

Staat de boom in de openbare ruimte? Meld het bij de gemeente. Die beoordeelt dan of er sprake is van overlast en of snoeien noodzakelijk is.

In Nederland komen steeds vaker uitheemse boomziekten- en plagen voor. Vooral bomen met een verminderde conditie zijn extra kwetsbaar voor aantasting door insecten, bacteriën of virussen. De laatste jaren wordt hier veel onderzoek naar gedaan. De gemeente volgt dat nauwkeurig. Er zijn echter nog geen wetenschappelijke verklaringen over de oorzaken van de toename van het aantal boomziekten. 

Omdat de gemeente van bomen houdt, proberen we wel allerlei maatregelen uit om bomen zo lang mogelijk te behouden. De praktijk zal uitwijzen of de maatregelen werken. De bekendste boomziekten van dit moment zijn de kastanjeziekte en essentaksterfte.

Hoewel het hinderlijk kan zijn, vormen klachten van hooikoorts door de aanwezigheid van bomen geen reden de boom te snoeien of te verwijderen.

De gemeente Groningen volgt het provinciale beleid rondom de eikenprocessierups en neemt hiervoor op dit moment geen extra maatregelen. 

Bladluizen zijn goed voor de biodiversiteit. Daarom doet de gemeente hier niets aan. Bladluizen kunnen een plakkerige stof (honingdauw) veroorzaken. Dit kan terechtkomen op voorwerpen onder de bomen, zoals auto’s en tuinmeubilair. U kunt dit voorkomen door de spullen af te dekken of te verplaatsen. 

Stel uw vraag via het contactformulier. Gaat het om een boom die overlast geeft, beschadigd is, scheef hangt, gevaarlijk lijkt of dood is? Doe een melding.